یکشنبه شب در سالگرد قتل ناجوانمردانه هنرمند مردمی و مبارز ایران، فریدون فرخزاد مستندی با عنوان «شب بود» درباره زندگی وی از شبکه من و تو پخش شد. محبوبیت فریدون فرخزاد در کنار محبوبیت شبکه من و تو که جزو پربیننده ترین کانال های فارسی زبان ماهواره به شمار می رود، سبب گردید تا این برنامه بینندگان فراوانی را به خود جلب کند. من در اینجا به هیچ روی قصد تخطئه سازندگان این برنامه را ندارم، چرا که معتقدم نفس پرداختن به شخصیت تکرارناشدنی چون فریدون فرخزاد خود کاری است ارزشمند و درخور تقدیر؛ اما لازم می دانم نکاتی را در مورد این برنامه و مطالبی که در آن توسط تهیه کنندگان یا مهمانان برنامه مطرح گردید، بیان کنم:
1- باید در انتخاب افراد دقت بیشتری صورت می گرفت. به جز بانو پوران فرخزاد و استاد اسماعیل خویی، سایر افرادی که در این برنامه پیرامون شخصیت فریدون فرخزاد سخن گفتند، شناخت مستقیمی از شخصیت وی نداشتند. بعضاً کسانی بودند که حتی یک بار هم او از نزدیک ندیده بودند! هرچند نگارش یک کتاب یا خواندن یک آواز به یاد فریدون فرخزاد هم کاری است بسیار شایسته و قابل تحسین، اما چه بهتر که از وجود افرادی نزدیک تر به فریدون هم در این برنامه استفاده می شد تا اطلاعاتی ناب تر از جنبه های مختلف زندگی و افکار فریدون فرخزاد در اختیار بیننده قرار می گرفت.
2- ای کاش مثل برنامه مستندی که یک شب پیشتر، از همان شبکه درباره دکتر شاپور بختیار پخش گردیده بود، این برنامه هم صرفاً به نقل روایتی مستقیم از افکار، آثار و سخنان خود فریدون فرخزاد می پرداخت، تا اینکه حالتی داستان گونه بیابد و هرکس از زاویه دید خود درباره شخصیت او سخن بگوید.
3- جای خالی یک فیلم جدید یا یک سند تازه از فریدون فرخزاد در این برنامه به شدت احساس شد. تمام فیلم ها و کلیپ هایی که از فریدون پخش شد، در سایت هایی نظیر یوتیوب به راحتی قابل دسترس است. حقیقتاً می توان گفت در این زمینه، مستند «شب بود» حرف تازه ای برای بینندگانش نداشت.
4- درباره فعالیت های سیاسی فریدون فرخزاد در پس از انقلاب (که بی تردید یکی از مهمترین عوامل محبوبیت امروز او در میان مردم ایران است) سخن چندانی گفته نشد. از آن همه کنسرت های سیاسی و سخنرانی های افشاگرانه، تنها به یکی دو دقیقه از کنسرت او در رویال آلبرت هال لندن اکتفا کردند.
5- آنچه بیش از همه شگفتی مرا برانگیخت، زمانی بود که از شرکت کنندگان در این برنامه پیرامون افکار و عقاید سیاسی فریدون فرخزاد سئوال شد. یکی او را دوستدار مکتب مارکسیسم و سوسیالیسم دانست و دیگری وی را فردی که صرفاً مخالف جمهوری اسلامی بود. گمان می کنم برای اثبات عقاید واقعی فریدون فرخزاد، هیچ سندی بهتر از سخنان خود او نباشد:
http://www.4shared.com/audio/rOMAka_3/Farrokhzad_Migooyad04.html
شایسته نیست افراد یا گروههای سیاسی که تا آخرین روزهای حیات فریدون به وی دشنام و ناسزا می گفتند، امروز بخواهند محبوبیت او را به پای خود و همفکران شان بنویسند. از فریدون فرخزاد به اندازه کافی ترانه ها، اشعار، سخنرانی ها و مقالات سیاسی به جا مانده است که بتوان با تحلیلی واقع بینانه، در مورد عقاید و افکار وی به قضاوتی عاری از خطا نشست.
6- نکته جالب دیگر، که می توان آن را در ادامه دو بحث پیشین مطرح نمود، یعنی پرهیز از پرداختن به جنبه سیاسی شخصیت فرخزاد و فعالیت های او در سالیان پس از انقلاب (که نمی دانم ناشی از ترس و خودسانسوری تهیه کنندگان این برنامه بود، یا محافظه کاری و پرهیز از ورود به برخی مجادلات سیاسی)، عدم اشاره مستقیم به عاملان قتل او بود. پس از افشای ماجرای قتل های زنجیره ای و اعترافات مأموران وزارت اطلاعات جمهوری اسلامی و با توجه به تکرار موارد مشابه از قتل دگراندیشان و فعالان سیاسی اپوزیسیون در خارج از کشور، تردیدی وجود ندارد که این قتل به دستور مستقیم مقامات جمهوری اسلامی صورت گرفته بود. اما متأسفانه به این جنبه از مسئله هم کمتر پرداخته شد و تنها به بازسازی صحنه وقوع قتل اکتفا گردید.
شاید اگر چنین نواقصی وجود نداشت، مستند «شب بود» به اثری بهتر و به یادماندنی تر تبدیل شد.
هرچندزندگی و شیوه مبارزه فریدون فرخزاد مستحق مطالعه دقیق تر و راهبردی تر است اما مستندهای خلاصه اینچنینی هم کمک زیادی در شناساندن او به نسل جدید میکند. در ایران هزاران هزار ازجوانان هستند که حتی نام فریدون فرخزاد را یک بار هم نشنیده اند. به هر حال علاوه بر افسوس بینهایت باید سعی در شناساندن و ترویج شیوه مبارزاتی و طرز فکر او کرد.
پاسخحذف